Posłuchaj Podcast na Lepszy.Ty
Inspiracją do przedstawienia tego tematu są badania przeprowadzone w gdańskich placówkach oświatowych przez psychologów z Akademickiego Centrum Wsparcia Psychologicznego UG, których celem było znalezienie odpowiedzi o najczęstszych powodach prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży.
Dwa lata lockdown-ów oraz izolacji przyczyniły się do uwypuklenia oraz intensyfikacji problemów związanych ze stanem psychicznym całego społeczeństwa, a w szczególności dzieci i młodzieży. Po niemal dwóch latach zdalnej nauki 20 proc. uczniów przejawia objawy depresji.
Analizując policyjne statystyki od 1999 r., widzimy, że nie było gorszego roku. Wskazuje, że jednym w głównych powodów większej liczby prób samobójczych jest pandemia, zamknięcie młodych w domach, a następnie konieczność powrotu do tradycyjnej szkoły, co paradoksalnie zwiększyło ilość ataków lęku i paniki. Utrata więzi ze szkołą, z rówieśnikami, co wtórnie owocuje zaburzeniami w relacjach.
Najbardziej niepokoi to, że z nową rzeczywistością nie radzą sobie nieletni. Teraz niemal co 10. próbę samobójczą podejmuje nastolatek, wcześniej ten odsetek wahał się między 6 a 7 proc.
Dzieci są barometrem oraz papierkiem lakmusowym każdego społeczeństwa, każdej społeczności. Ich postawa, zachowania, reakcje to odbicie świata dorosłych w zwierciadłach ich umysłów, przepuszczone przez pryzmat dziecięcej niewinności. Dzieci i młodzież to kolejne pokolenia które będą kiedyś tworzyły naszą rzeczywistość, więc istotne jest w jakim stanie znajdują się obecnie.
Psychologowie z Akademickie Centrum Wsparcia Psychologicznego Uniwersytetu Gdańskiego przeprowadzili badania w czterech placówkach, w których doszło do tzw. zdarzeń suicydalnych w 2021 r. (samobójczych).
Pośród 17 badanych obszarów były m.in.: ocena stanu psychicznego młodzieży w danej szkole, zakres problemów, z jakimi się mierzą, sposoby radzenie sobie z problemami, poszukiwanie pomocy, czy wyzwania w zakresie zdrowia psychicznego. Zbadano też, jak szkoła dba o zdrowie psychiczne uczniów, co jest najczęstszą przyczyną podejmowania prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży czy jakie zachowania uczniów i uczennic mogą wskazywać, że są w kryzysie.
Wśród najczęstszych przyczyn podejmowania prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży znalazły się: brak wsparcia ze strony rodziców, przemoc w domu, wyśmiewanie się, narkotyki, długi, zamknięcie w 4 ścianach, problemy z orientacją seksualną czy krzyk rozpaczy. Psychologowie wskazują również na "duszenie emocji", brak umiejętności rozwiązywania problemów oraz zaburzenia i choroby psychiczne.
Stan psychiczny dzieci i młodzieży nigdy nie był najlepszy, a sama pandemia jeszcze to pogorszyła.
Dlaczego więc tak trudno odnaleźć się młodzieży w obecnych czasach ?
Należałoby szukać powiązania z wymienionymi przeze mnie najczęstszymi przyczynami podejmowanych prób samobójczych :
- samotność
- presja grupy
- wykluczenie społeczne
- prześladowanie i gnębienie
- brak właściwej relacji z dorosłymi
- brak zrozumienia i wsparcia od najbliższych
- zaniedbanie relacji, bliskości przez opiekunów, rodziców
- media społecznościowe, zafałszowany obraz życia oraz perspektywa świata
- presja rodziców/opiekunów, spełnianie oczekiwań, perfekcjonizm rodziców
Należy podkreślić że okres dojrzewania to czas najbardziej intensywnych zmian organizmu człowieka, a sam mózg funkcjonuje jak w epizodach paranoidalnych lub dwubiegunowych - od smutku po euforię. Młody człowiek jednego dnia może wpaść na pomysł wyprawy na biegun podczas gdy następnego będzie chciał zgłębiać poezję Szekspira.
Jak pomóc młodzieży?
Kluczem tzw. nowej profilaktyki jest właśnie szukanie potencjałów tych czynników ochronnych, które pomogą przeciwstawić się podejmowaniu zachowań ryzykownych, a nie straszenie skutkami używania narkotyków, które naprawdę potrafią być tragiczne. To jednak droga donikąd, od lat straszymy a efekty są odwrotne od zamierzonych
Niezwykle ważnym czynnikiem chroniącym młodzież i dzieci przed podejmowaniem zachowań ryzykownych, w tym sięganiem po alkohol, narkotyki, substancje psychoaktywne jest bezpieczna relacja ze "znaczącymi dla dziecka osobami”. Wiele badań wskazuje na „toksyczną” rolę samotności, szczególnie w pandemii dała się ona we znaki nastolatkom. Badania prowadzone w Skandynawii i opublikowane w 2021 roku w Journal of Environmental Research and Public Health wykazały, że samotność u młodzieży wiąże się ze znacznym spadkiem samooceny, jakości życia i problemami ze zdrowiem psychicznym. W okresie dorastania bezpośrednie interakcje z rówieśnikami są nieodzowne dla prawidłowego rozwoju psychicznego i społecznego.
Przede wszystkim dla prawidłowego rozwoju człowieka niezwykle ważne jest zaspokajanie potrzeb i możliwości dokonywania wyborów. W każdym wieku jest to czynnik chroniący. Ta potrzeba, możliwość życia w świecie, w którym nasze potrzeby są zaspokajane, a jedną z nich jest tworzenie dobrej, stabilnej relacji z ważnymi dla nas osobami, którym można zaufać jest swoistego rodzaju tarczą ochronną wobec różnych przeciwności losu i trudności, które pojawiają się niezależnie od nas. Warto podkreślić, że „przede wszystkim dorosły jest odpowiedzialny za wytworzenie takich relacji z dzieckiem, żeby ono mu ufało i w ten sposób otwiera się bezpieczna przestrzeń do podejmowania także trudnych tematów”. Nie da się tego zrobić bez uznania godności dziecka i wsłuchiwania się także w jego punkt widzenia. Oczywiście nie jest to łatwe, bo pokolenie dziecka dorasta w innym kontekście niż pokolenie jego rodzica czy dziadka.
„Podkreślmy wyraźnie, że pozwolenie dziecku na wyrażenie własnych refleksji i emocji nie oznacza, że to dziecko przejmuje kontrolę nad decyzjami rodziców . Jeśli tak by było to świadczyłoby o dysfunkcji rodziny. Jedna
k najzupełniej normalne a nawet pożądane jest to, że tworzymy przestrzeń, w której dziecko ma prawo do wypowiedzi i do wyrażenia własnych uczuć bez obawy, że zostaną one ocenione, albo dorosły zacznie im zaprzeczać.
Warto być tzw. „pozytywnym dorosłym”, który zdobywa wiedzę o świecie, w jakim żyją jego dzieci, próbuje ten świat zrozumieć i stać się osobą znaczącą dla dziecka. „Będzie to możliwe, jeśli zbuduje prawdziwą relację opartą na godności i szacunku, będzie wspierał, będzie zawsze obecny, przy zachowaniu autonomii dziecka
Bardzo ważną kwestią jest posiadanie pasji, która sama w sobie chroni nastolatka przed destrukcją i nadmiarowym szukaniem stymulacji.
Posiadanie hobby daje radość, energię i napęd do życia, możliwość nawiązywania przyjaźni i budowania wartościowych relacji.
Dodatkowo otrzymujemy poczucie własnej skuteczności.
Pasja pozwala mierzyć się z porażkami co daje przekonanie że przeszkody można pokonać.
Młodzi ludzie posiadają naturalną skłonność oraz potrzebę eksploracji,więc jest jak najbardziej OK kiedy zmieniają swoje zainteresowania w tempie które zadziwia wielu dorosłych, Nie jest to ich fanaberia, ale proces dojrzewania i rozwoju umysłu młodego człowieka.
Nie ulega wątpliwości, że obecnie doświadczamy kryzysu odporności psychicznej wśród dzieci i młodzieży, dlatego tak ważna jest świadomość skali wyzwania przed jakim stoją rodzice oraz opiekunowie, ponieważ to głównie od nich zależy jak zostanie ukształtowane przyszłe pokolenie, które będzie tworzyło naszą rzeczywistość za 20, 30 lat.
Nigdy wcześniej nie doświadczaliśmy takiego kryzysu autorytetów, moralności oraz rodziny, które to wszystkie stanowią fundament prawidłowego rozwoju każdego etapu w życiu młodego człowieka.
Badania prowadzone są przez Akademickie Centrum Wsparcia Psychologicznego na zlecenie Urzędu Miasta w Gdańsku. W pracę zaangażowanych jest czterech pracowników Instytutu Psychologii WNS UG: prof. Mariola Bidzan, dr Aleksandra Szulman-Wardal, dr Agata Rudnik i prof. Marcin Szulc.(PAP)
Badania prowadzone w Skandynawii i opublikowane w 2021 roku w Journal of Environmental Research and Public Health
Badania Health Behaviour in School-aged Children z 2017/2018
Commentaires